مشاوره جوانان
جوانان در معرض چه نوع اختلالات روانی قرار دارند ؟
دکتر مرجان فرامرزی: متخصص روانشناسی و فوق دکترای اختلالات روان تنی از آلمان
من دکتر مرجان فرامرزی هستم، روانشناس و همراهی که قراره کنارت باشه تا مسیر رشد و آرامشتو باهم پیدا کنیم. سال‌هاست در زمینه هایی مثل: درمان اضطراب، و افسردگی و شکست های عاطفی و روابط بین والدین و نوجوانانشون کار می‌کنم و خوب می‌دونم که برداشتن اولین قدم برای صحبت با یه روانشناس، گاهی چقدر می‌تونه سخت و حتی ترسناک باشه.
اما همین که اینجایی، یعنی یک قدم مهم رو برداشتی.گاهی از من میپرسند جرا شما هم نوجوان کار میکنی هم زوج خب جوابش ساده است چون خیلی از اوقات مشکلات نوجوان ها به خاطر نداشتن یه رابطه گرم و صمیمی بین پدر و مادرشونه پس حتما باید در زمینه زوج هم مهارت داشته باشم. اینجا جاییه برای درک و شنیده شدن، و پیدا کردن راه‌هایی که بهت کمک می‌کنن آروم‌تر، رها‌تر و نزدیک‌تر به خودت زندگی کنی.البته بدون قضاوت و سرزنش. من اینجا نیستم که بهت بگم چی درسته یا غلط. من اینجام تا همراهت باشم، با هم نگاه کنیم به اونچه هست، و مسیرهایی پیدا کنیم که واقعاً به دردت بخوره.
ارزش های ما
ما روی اصول خود پایبندیم!
درک خود و دیگران
کمک به شناخت احساسات و رفتارها برای رشد فردی و روابط بهتر
سلامت روان
پیشگیری و درمان مشکلات روانی برای زندگی متعادل‌تر
بهبود عملکرد
تقویت مهارت‌هایی مثل تصمیم‌گیری و ارتباطات برای موفقیت فردی و اجتماعی
سوالات متداول
چگونه میتوان انگیزهی درونی را در جوانان تقویت کرد؟
برای تقویت انگیزه درونی جوانان، باید به آنها کمک کرد تا اهداف شخصیشان را با ارزشهای درونی خود پیوند دهند، نه صرفاً با پاداشهای بیرونی مثل نمره، پول یا تشویق. نظریه خودتعیینی (Self-Determination Theory) تأکید دارد که اگر سه نیاز اساسی جوانان یعنی استقلال (داشتن حق انتخاب)، شایستگی (تجربه موفقیت و دریافت بازخورد واقعی) و ارتباط (احساس تعلق به دیگران) تأمین شود، انگیزه آنها به شکل پایدار و درونی تقویت خواهد شد.
چرا فضای امن روانی برای انگیزهمندی جوانان مهم است؟
فضای امن روانی به جوانان اجازه میدهد تا بدون ترس از قضاوت، اشتباه کنند و از اشتباهاتشان درس بگیرند. در چنین فضایی، جوان احساس میکند که ارزشمند است، حتی زمانی که شکست میخورد. این فضا با رفتارهایی مثل پذیرش بدون قید و شرط، شنیدن فعال، و اجازه برای بیان احساسات منفی یا تردیدها ساخته میشود. وقتی جوانان مطمئن باشند که ارزش آنها وابسته به عملکردشان نیست، بیشتر تمایل دارند که مسئولیت بپذیرند و با انگیزه تلاش کنند.
چه نقشی تفکر رشد در ایجاد انگیزه دارد؟
تفکر رشد یا Growth Mindset باعث میشود جوانان باور داشته باشند که تواناییهایشان قابل توسعه است و شکست، بخشی از مسیر رشد است. با تأکید بر تلاش، انعطاف در یادگیری، و پذیرش خطاها بهعنوان فرصت، میتوان ذهنیت رشد را در آنها پرورش داد. این نگرش کمک میکند که حتی در مواجهه با سختیها، انگیزه خود را حفظ کنند و برای بهبود عملکردشان قدمهای مؤثری بردارند.
چگونه میتوان از طریق الگو بودن، انگیزه را به جوانان منتقل کرد؟
جوانان بیشتر از آنچه میشنوند، آنچه را که میبینند یاد میگیرند. اگر والدین، معلمان یا مربیان با اشتیاق زندگی کنند، برای اهدافشان تلاش کنند و در برابر چالشها امید خود را از دست ندهند، این پیام را ناخودآگاه به جوان منتقل میکنند که داشتن انگیزه و تلاش ارزشمند است. الگوبودن یعنی خودتان نیز باانگیزه زندگی کنید؛ چون رفتار شما، تأثیرگذارترین پیام تربیتی برای جوان است.
مهم‌ترین اختلالات روانی شایع در جوانان
۱. اختلالات خلقی
- افسردگی اساسی (MDD)
علائم: غم طولانی، بی‌علاقگی، خستگی، احساس بی‌ارزشی، افکار خودکشی
بسیار شایع است، به‌ویژه در نوجوانان و جوانان در دوره پس از بلوغ. - اختلال دوقطبی (Bipolar Disorder)
نوسان بین افسردگی و شیدایی/شوریدگی (mania/hypomania)
معمولاً شروع آن در اواخر نوجوانی تا اوایل جوانی است.
۲. اختلالات اضطرابی
- اضطراب فراگیر (GAD)
- اختلال پانیک
- فوبیای اجتماعی
- فشارهای تحصیلی، شغلی و روابط اجتماعی زیاد در جوانان باعث تشدید اضطراب میشود.
۳. اختلالات خوردن
- بی‌اشتهایی عصبی (Anorexia nervosa)
- پرخوری عصبی (Bulimia nervosa)
به‌ویژه در دختران جوان شایع‌تر است. عوامل فرهنگی، تصویر بدنی و رسانه‌ای تأثیرگذار هستند.
۴. اختلالات مربوط به مصرف مواد
- وابستگی یا سوءمصرف مواد مخدر، الکل، نیکوتین، قرص‌های روان‌گردان، آغاز استفاده معمولاً در سنین نوجوانی و اوایل جوانی است. این اختلالات ممکن است با افسردگی، اضطراب و آسیب‌پذیری روانی همراه باشند.
۵. اختلالات شخصیت
- ویژگی‌های مرزی (Borderline traits): ناپایداری عاطفی، رفتارهای تکانشی، خودزنی
- ویژگی‌های ضد اجتماعی: قانون‌گریزی، پرخاشگری، بی‌تفاوتی نسبت به حقوق دیگران
۶. افکار و رفتار خودکشی و خودآزاری
- آمار خودکشی در میان جوانان نگران‌کننده است، به‌ویژه در جوامعی که تابو یا فشار زیاد وجود دارد.
۷. اختلالات سایکوتیک اولیه (مانند اسکیزوفرنی)
- اغلب شروع آن در اواخر نوجوانی تا اوایل دهه سوم زندگی است.
چگونه جوانان با انگیزه ای داشته باشیم
- استقلال (Autonomy): اجازه دهید انتخاب داشته باشند.
- شایستگی (Competence): به آنها فرصت موفقیت و بازخورد واقعی بدهید.
- ارتباط (Relatedness): احساس تعلق و ارتباط با دیگران تقویت شود.
- پذیرش بدون قید و شرط (Unconditional positive regard)
- اجازه‌ی اشتباه و یادگیری
- شنیدن فعال و بدون قضاوت
- تاکید بر تلاش، یادگیری از شکست‌ها و پویایی توانایی‌ها
- آموزش این باور که استعداد قابل توسعه است
- کمک به کشف هدف‌های شخصی (Purpose discovery)
- آموزش معناسازی حتی در سختیها (مبتنی بر معنادرمانی یا مدل فرانکل)
- خود شما و بزرگ‌ترها باید الگوی رفتار هدفمند، پرانرژی و امیدوار باشند.
- جوانان بیشتر از آنچه میشنوند، آنچه میبینند یاد میگیرند.
- در برنامه‌ریزی زندگی، تحصیل یا فعالیت‌های گروهی نظرشان را جویا شوید.
- وقتی احساس کنترل دارند، انگیزه بالاتری هم تجربه میکنند
چک‌لیست غربالگری اولیه‌ی سلامت روان در جوانان (سنین ۱۵ تا ۲۵ سال)
- سؤال هرگز گاهی اغلب همیشه
- اگر فرد در بیش از ۴ مورد گزینه “اغلب” یا “همیشه” را انتخاب کرد، پیشنهاد میشود برای ارزیابی تخصصی‌تر به روانشناس یا روانپزشک مراجعه کند.
- سؤال‌های ۸، ۱۰، ۱۱ و ۱۴ هشدار فوری هستند و نیاز به توجه ویژه دارند.